3 kwietnia 2019 r. w Czytelni Głównej Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej w Krośnie odbył się wykład dra Edwarda Marszałka „Stowarzyszenie „Dębina” szumi pod Krosnem” na temat 20-letniej działalności organizacji.
Spotkanie zorganizowane zostało przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej w Krośnie w ramach cyklu „Poznajmy się”, w czasie którego swoje działania i dokonania prezentują lokalne organizacje.
Podczas wykładu dr Edward Marszałek, współzałożyciel i prezes Stowarzyszenia Kulturalnego „Dębina”, przedstawił najważniejsze inicjatywy podejmowane przez członków organizacji w ostatnim dwudziestoleciu. Omówił też działalność wydawniczą stowarzyszenia.
Początki Stowarzyszenia Kulturalnego „Dębina” w Krościenku Wyżnym sięgają 1998 r. Wtedy to grupa aktywnych krościeniaków podjęła decyzję o utworzeniu stowarzyszenia działającego na rzecz zachowania lokalnej tradycji i historii oraz wspierającego inicjatywy kulturalne i oświatowe w gm. Krościenko Wyżne.
W styczniu 1999 r. stowarzyszenie zorganizowało I Koncert Kolęd, w którym wzięli udział uczniowie Szkoły Podstawowej w Krościenku Wyżnym, mieszkańcy oraz orkiestra dęta Ochotniczej Straży Pożarnej. W styczniu 2019 roku odbyła się 21. edycja koncertu.
W 1999 r. pojawił się też pierwszy numer miesięcznika „Dębina” (dotychczas ukazało się 240 zeszytów). W piśmie zamieszczane są informacje dotyczące lokalnych wydarzeń kulturalnych i społeczno-politycznych, okolicznościowych imprez i uroczystości, wydarzeń parafialnych i szkolnych oraz sportowych, drukowane są też artykuły o zabytkach, historycznej przeszłości, walorach przyrodniczych i turystycznych gminy.
Stowarzyszenie wspiera działania Szkoły Podstawowej w Krościenku Wyżnym. Finansuje druk uczniowskiego pisma „Kleks”, funduje nagrody laureatom szkolnych konkursów, pomaga w organizacji imprez o charakterze ekologicznym, literackim, historycznym oraz inicjuje inne formy pracy z młodzieżą (plenery malarskie, konkursy plastyczne).
Jest także organizatorem i współorganizatorem licznych imprez kulturalnych promujących lokalnych twórców i integrujących lokalną społeczność (spotkania autorskie, promocje książek, wystawy plastyczne, przeglądy twórczości amatorskiej mieszkańców gminy).
Działa też na rzecz zachowania pamięci o lokalnej historii. W 2000 r. na zapomnianym cmentarzu cholerycznym w Księżym Lesie stowarzyszenie ufundowało kamień upamiętniający ofiary dziewiętnastowiecznych epidemii. W 2007 r. umieszczono tam nową, wykonaną z brązu tablicę informacyjną. W 2004 r. z inicjatywy stowarzyszenia zbudowano kapliczkę (pomnik) z okazji 650-lecia wsi. Kapliczka wykonana została z pnia dębu przez Grzegorza Tomkowicza i stanęła na Starym Kościelisku. W 2005 r. przywrócono pamięć o mogile żołnierskiej z I wojny światowej na miejscowym cmentarzu. Ustawiono na niej oryginalny krzyż z okresu 1914-1915 i uroczyście go poświęcono. W l. 2011-2012 odnowiono nagrobek Cecylii z Fredrów Jabłonowskiej (właścicielki Krościenka) znajdujący się na Starym Kościelisku. W 2011 r. stowarzyszenie zorganizowało spotkanie poświęcone prezentacji walorów historycznych i architektonicznych starego kościoła - nieistniejącego drewnianego zbytku z Krościenka Wyżnego.
Stowarzyszenie może pochwalić się też bogatym dorobkiem wydawniczym. Nakładem „Dębiny” ukazały się zbiory poetyckie autorów pochodzących z Krościenka Wyżnego: „Dębowa Dolina” Stanisława Szmyda i „Liputowa Droga” Jana Szelca, a także „Z głową pełną lasu”, „W wielkim szałasie Bieszczadów”, „Dębiną, buczyną, połoniną” Edwarda Marszałka; „Czyjeś życie”, „We wszystkich kolorach tęczy” Anny Ziemby-Lonc; „Sny motyla”, „Zamiast lustra”, „Dotyk chwili”, „Meandry milczenia”, „O jeden wiatr za daleko” Małgorzaty Liput; „To co pozostało” Małgorzaty Kaliszuk. Stowarzyszenie wydało też bajki dla dzieci, m.in. książkę Macieja Penara „Jak w Krościenku Wyżnym dzionek spędził Gustaw - miś z fasonem”. Z inicjatywy stowarzyszenia wydano opracowania historyczne: „Liber memorabilium parafii w Krościenku Wyżnym” Andrzeja Nowiny Ujeyskiego; „Ksiądz Wojciech Michna (1820-1893)” Beaty Lorens; „Dzieje oświaty w Krościenku Wyżnym w latach 1417-1999” pod red. Beaty Lorens i Edwarda Marszałka; „Z Krościenka Wyżnego ku niepodległości: Lotna Kompania 4. Dywizji Piechoty porucznika Maczka w walkach o granice odrodzonego państwa polskiego” Jacka Ślączki. Dzięki staraniom stowarzyszenia ukazała się książka Edwarda Marszałka „Od siekiery czyli Wstęp do toporologii”. Dużym powodzeniem cieszą się też zeszyty „Przepisy Pani Luśki”, prezentujące przepisy Eleonory Karaś, znanej kucharki z Krościenka Wyżnego (dotychczas ukazało się 10 zeszytów kulinarnych).
Joanna Łach
