26 czerwca 2024 r. w Czytelni Głównej Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej odbyła się prezentacja książki Zdzisława Gila - konserwatora zabytków, artysty plastyka i regionalisty - „Refleksje konserwatora zabytków”. Spotkanie zorganizowane zostało przez KBP i Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej w Krośnie.
Zdzisław Gil urodził się 1948 r. w Wolbromiu. Po ukończeniu Liceum Technik Plastycznych w Kielcach (specjalizacja: rzeźba z ceramiką) studiował konserwatorstwo i zabytkoznawstwo na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. M. Kopernika w Toruniu. Od 1972 r. pracował w służbie konserwatorskiej w Rzeszowie, a w latach 1975-1990 na stanowisku wojewódzkiego konserwatora zabytków w Krośnie. W 1981 r. ukończył Podyplomowe Studium Konserwacji Zabytków na Politechnice Krakowskiej. W latach 1991-2021 zatrudniony był w Muzeum Podkarpackim w Krośnie na stanowisku starszego konserwatora dzieł sztuki. W czasie pracy zawodowej nadzorował remonty zabytkowych obiektów w Krośnie i regionie. Zajmował się też ochroną cerkwi i zabytkowych cmentarzy. Od 1985 r. prowadzi badania nad architekturą rezydencjonalną na terenie Podkarpacia. Jest autorem książek, m.in.: „Dwory i dworki z krośnieńskiego”, „Z dziejów odrzykońskiego zamku Kamieniec”, „Dzwonnica Kościoła Farnego Bazyliki Mniejszej pw. Trójcy Świętej w Krośnie”, „Refleksje konserwatora zabytków”. Od 1984 r. jest członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków - Polska Sztuka Użytkowa. Uczestniczył w licznych plenerach, w tym międzynarodowych, prezentował swoje obrazy na wystawach indywidualnych i zbiorowych. Należy do rzeszowskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki, warszawskiego Okręgu ZPAP - Polska Sztuka Użytkowa i Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej.
Publikacja Zdzisława Gila zawiera wspomnienia, refleksje dotyczące realizacji prac konserwatorskich, rozwoju muzealnictwa i krośnieńskiego środowiska plastycznego w latach 1972-1990. Wydana została w 2023 r. przez Krośnieńską Oficynę Wydawniczą (II wydanie ukazało się w 2024 r.). Opracowaniem tekstu zajął się Krzysztof Gil, korekty dokonała Agnieszka Gil-Drozd. Książka jest bogato ilustrowana, znalazło się w niej ok. 180 archiwalnych, barwnych i czarno-białych fotografii.
Książka - jako cenna publikacja wzbogacająca wiedzę o historii polskich służb konserwatorskich - została zauważona, doceniona i wyróżniona przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków.
Recenzję książki Zdzisława Gila napisał prof. dr hab. Franciszek Midura. Możemy w niej przeczytać m.in.:
(…) Ze wstępnego podsumowania zagadnień poruszanych przez Zdzisława Gila wynika, że Autor koncentrował się słusznie na najważniejszych i jednocześnie najtrudniejszych do rozwiązania problemach dziedzictwa na nadzorowanym terenie. Do tematów tych należą zagadnienia archeologiczne wymagające natychmiastowej decyzji ze względu na realizowane inwestycje. Wiele czasu, ale przede wszystkim rozwagi i odpowiedzialności wymagało podejmowanie decyzji dotyczących cerkwi i dworów. Nie były one łatwe nie tylko ze względów merytorycznych, ale także z uwagi na duże koszty ich konserwacji i bieżącego użytkowania. (…)
Autor w przedstawionej książce pisze nie tylko o sobie i swoich decyzjach na temat ochrony dziedzictwa, ale również o swoich współpracownikach i szefach, których uznał za szczególnie ważnych dla ochrony zabytków. (…)
Działalność Zdzisława Gila jako konserwatora zabytków w tak trudnym terenie była rzetelna, odważna i nie spowodowała utraty tożsamości regionu. Autor pisze o tym w sposób szczery, ale skromny pokazując osiągnięcia nie tylko własne, ale również swoich współpracowników.
Jako osoba nadzorująca przez wiele lat działalność muzealną oraz niektórych służb konserwatorskich (Zastępca Generalnego Konserwatora Zabytków, a później kierownik państwowej służby ochrony zabytków) doceniałem odwagę i stanowczość Zdzisława Gila jako konserwatora zabytków, przy równoczesnej jego trosce o wszystkie dziedziny naszego dziedzictwa, w tym dwory, cerkwie, kościoły, kapliczki i wszelkiego rodzaju budownictwo drewniane, tak charakterystyczne dla Podkarpacia. (…)
We wstępie do swojej książki Zdzisław Gil pisze m.in.:
„Refleksje konserwatora zabytków” poświęcam pamięci swoich Przełożonych z Krosna i Warszawy, Kolegów Pracowników, Księży oraz wszystkim wymienionym tam Osobom, które miały wkład w ratowanie dóbr kultury na Podkarpaciu. (…) Przedstawione przeze mnie zdarzenia i postacie niezwykle pozytywnie utrwaliły się w mojej pamięci. Wielokrotnie były one wspominane i analizowane w gronie zaprzyjaźnionych osób w siedzibie wydawnictwa „Chemigrafia” Michała Łuczaja w Krośnie. (…) Z kilku tysięcy zdjęć znajdujących się w moim archiwum konserwatorskim wybrałem jedynie ich niewielką część, która dokumentuje zdarzenia i realizacje konserwatorsko-artystyczne i związane z nimi osoby. Jest to w pewnym sensie zadośćuczynienie z mojej strony za okazaną mi po moc i życzliwość w sprawowaniu przez prawie19 lat opieki nad zabytkami Podkarpacia.
W czasie spotkania w Krośnieńskiej Bibliotece Publicznej Zdzisław Gil mówił o swoich działaniach konserwatorskich, wspominał też osoby, które przez wiele lat z nim współpracowały. Zapowiedział także wydanie kolejnej części „wspomnień konserwatora zabytków”.
Uczestnicy spotkania mogli obejrzeć wystawę przygotowaną przez Zdzisława Gila, prezentowane były na niej materiały dokumentujące jego zawodową działalność.
Artystyczną niespodziankę dla autora i licznie przybyłych gości przygotował Wołodia Romaniw (rzeźbiarz i artysta malarz pochodzący z Ukrainy, od ponad 30 lat związany z Krosnem), który w czasie spotkania wykonał portret Zdzisława Gila.
Joanna Łach
