18 września 2024 r. w Czytelni Głównej Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej odbyło się spotkanie z Katarzyną Szwedą, poetką, fotografką, tłumaczką, autorką zbiorów wierszy „Bosorka” i „zemla vulgaris”. Spotkanie prowadziła dr Zofia Bartecka-Prorok, a uczestniczyła w nim młodzież z I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Krośnie oraz z Zespołu Szkół Naftowo-Gazowniczych im. Ignacego Łukasiewicza w Krośnie.
Katarzyna Szweda ukończyła filologię angielską w PWSZ w Krośnie (obecnie PANS) oraz studia nauczycielskie na Uniwersytecie im. Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem (języki hiszpański i angielski). Jej zbiór wierszy „Bosorka” (określenie pochodzi z języka łemkowskiego i oznacza „czarownicę, wiedźmę”) w 2021 r. nominowany był do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius oraz do Nagrody Literackiej im. Wiesława Kazaneckiego w kategorii najlepszy ogólnopolski poetycki debiut roku. Natomiast tom „zemla vulgaris” (inaczej „ziemia pospolita, ale też ziemia nasza, ziemia wspólna”) nominowany był do Nagrody im. Wisławy Szymborskiej. Katarzyna Szweda jest też laureatką sekcji ShowOFF Miesiąca Fotografii w Krakowie 2022.
Poetka urodziła się w 1990 r., pierwsze lata życia spędziła w Kotani, późne dzieciństwo i okres dojrzewania - w Nowym Żmigrodzie. Ostatnio powróciła w rodzinne strony i zamieszkała w Krempnej.
Katarzyna Szweda ma łemkowskie korzenie (jej dziadek Wasyl był Łemkiem). Na kartach debiutanckiego zbioru „Bosorka” możemy przeczytać:
„Książka o wysiedleńcach, zakorzeniona w łemkowskim doświadczeniu rodzinnym samej autorki. Wsłuchujemy się w zagłuszane głosy krzywdzonych kobiet, podglądamy je, gdy zanurzają się w potokach pozostawionych na utraconej ziemi. Towarzyszymy też mężczyznom, którzy głęboki lej wspomnień zalewają księżycówką, a przemoc doznaną przez siebie powtarzają, zadając ją innym. Zapisane w wierszach łemkowskie opowieści zostają uzupełnione wykonanymi na ziemiach pogranicza fotografiami autorki, dla której beskidzki krajobraz wciąż jest naznaczony rodzinną raną i traumą”.
Właśnie łemkowskiej tożsamości dotyczyło spotkanie zorganizowane w bibliotece w Krośnie. W wierszach Katarzyny Szwedy łemkowskie motywy są bardzo mocno obecne. W zbiorze „Bosorka” pojawiają się łemkowskie kobiety (z jednej strony silne, pewne siebie, groźne, z drugiej zaś - zmysłowe i demoniczne). Jednak postacią najważniejszą w zbiorze „Bosorka” jest dziadek Wasyl (osoba łącząca poszczególne wiersze i scalająca historię, funkcjonująca na przecięciu różnych światów, spajająca poszczególne strefy: przeszłość i teraźniejszość, polską i łemkowską tożsamość). Ważnym tematem tomu „Bosorka” są wierzenia dawnych Łemków. W debiutanckim zbiorze poetka nawiązuje też do miejsc, w których się wychowała. Pokazuje także piękno przyrody Beskidu Niskiego.
Również tom „zemla vulgaris” porusza łemkowskie tematy:
„Wiersze będące próbą przyjrzenia się prowincjonalnej Galicji (głównie dawnej Łemkowszczyzny) oczami tutejszych „kowbojów” oraz kobiet, które chcą napisać do tego easternu własny scenariusz. Wiatry przynoszą z zachodu okruchy całkiem nowego świata. Nowe miesza się ze starym i powstaje chaos, do którego Katarzyna Szweda w swojej drugiej książce poetyckiej układa melodię: „a kiedy przyszedł do nas z zachodu wschód/ zaczęliśmy śpiewać polskie piosenki country”. Ironiczne nałożenie zewnętrznego wzorca kulturowego na lokalną materię defamiliaryzuje zastany obraz i pozwala zobaczyć go w nowym, rewitalizującym świetle” - czytamy w recenzji zbioru.
Podczas spotkania w Krośnieńskiej Bibliotece Publicznej w Krośnie, Katarzyna Szweda wspominała swojego dziadka Wasyla i sielskie dzieciństwo spędzone na Łemkowszczyźnie. Mówiła też o początkach swojej twórczości, pierwszych próbach pisarskich i debiucie literackim oraz o życiowych wyborach i wędrówkach (do Krosna, Krakowa i Frankfurtu), a także o powrocie w rodzinne strony. Zdradziła swoje plany wydawnicze - obecnie pracuje nad utworem prozatorskim, którego akcja toczy się współcześnie w Beskidzie Niskim.
Uczestników spotkania zaprosiła na wystawę fotografii jej autorstwa (wernisaż odbędzie się 23 września br. w Jasielskim Domu Kultury).
Spotkanie z Katarzyną Szwedą zorganizowane zostało w ramach projektu „Dziedzictwo warte zachowania!” dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury: EtnoPolska. Edycja 2024.
Joanna Łach
