18 marca 2025 r. w Saloniku Artystycznym Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej kolejny raz odbyło się spotkanie Dyskusyjnego Klubu Seniora. Tym razem członkowie klubu rozmawiali na temat życia i twórczości Marii Dąbrowskiej, nowelistki, powieściopisarki, eseistki, autorki dramatów historycznych oraz tłumaczki.
Maria Dąbrowska urodziła się w Rusowie - 6 października 1889 r. w rodzinie zubożałej szlachty o patriotycznych tradycjach. Jej ojciec - Józef Szumski był administratorem majątków ziemskich.
Otrzymała staranne wykształcenie na pensjach w Kaliszu, w Warszawie oraz w rosyjskim gimnazjum żeńskim. Później studiowała nauki przyrodnicze, ekonomię i socjologię na uniwersytetach w Lozannie i Brukseli. Podczas studiów związała się z grupami niepodległościowymi oraz zainteresowała się ideą spółdzielczości propagowaną przez Edwarda Abramowskego.
W 1911 r. poślubiła Mariana Dąbrowskiego, poznanego za granicą, działacza PPS-u, publicystę i wolnomularza.
Początkowo pisarka uprawiała tylko publicystykę w „Głosie Kaliskim” i „Zaraniu”. Potem zaczęła tworzyć prozę artystyczną – powstały m.in. zbiory opowiadań „Gałąź czereśni” (1921 r.), „Uśmiech dzieciństwa” (1923 r.) oraz „Ludzie stamtąd” (1926 r.).
Autorka „Nocy i dni” pisała cały czas artykuły z zakresu spółdzielczości, książki dla młodzieży, artykuły krytyczne (m.in. w „Wiadomościach Literackich”, „Tygodniku Ilustrowanym”).
Po nagłej śmierci Mariana Dąbrowskiego w 1925 r., Maria związała się ze Stanisławem Stempowskim (dawnym ziemianinem i wolnomularzem). Żyła z nim w nieformalnym związku do 1952 r. Interesującym tematem w biografii Marii Dąbrowskiej jest jej homoseksualny związek z pisarką Anną Kowalską, z którą przeżyła dwadzieścia lat.
Maria Dąbrowska przez całe życie, od 1914 r. do czasu swojej śmierci w 1965 r., prowadziła „Dzienniki”. To autoportret pisarki. Dzienniki są też kolekcją obserwacji obyczajowych i socjologicznych, ukazują ciekawy obraz środowiska literackiego. Interesująco przedstawione są w nich lata stalinowskie i ostatni okres życia pisarki.
Jednak najbardziej znanym i cenionym dziełem Marii Dąbrowskiej jest powieść „Noce i dnie” (1932-1934). Autorka przedstawia dzieje kilku pokoleń rodziny szlacheckiej na przełomie XIX i XX wieku. „Noce i dnie” to kronika polskiej inteligencji, także wnikliwe studium psychologiczne głównych bohaterów – Bogumiła i Barbary Niechciców. Do popularności powieści przyczynił się powstały w 1975 r. film fabularny oraz serial telewizyjny w reżyserii Jerzego Antczaka.
Maria Dąbrowska zmarła 19 maja 1965 r. w Warszawie. Pochowana została na cmentarzu Powązkowskim.
