20 listopada 2019 r. w Czytelni Głównej Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej w Krośnie odbył się wykład regionalisty i historyka wychowania Adama Krzanowskiego „Józef Szmyd (1907-1963), muzyk i folklorysta ziemi krośnieńskiej”.
Spotkaniu towarzyszył koncert muzyczny uczniów Zespołu Szkół Muzycznych im. Ignacego Jana Paderewskiego w Krośnie. Wystąpili: Nikola Winiarska (wiolonczela), Hanna Mazur (solistka), Krzysztof Wołczański (solista), Zuzanna Faryj (skrzypce). Młodym artystom akompaniowali nauczyciele z Zespołu Szkół Muzycznych w Krośnie: Lidia Sieczkowska-Surmacz i Maciej Janas. Do występu uczniów przygotowali: Dorota Pelczar, Monika Fabisz oraz Wojciech Pelczar.
Podczas wykładu Adam Krzanowski zaprezentował sylwetkę i najważniejsze wydarzenia z życia J. Szmyda oraz jego dokonania muzyczne i artystyczne jako nauczyciela, animatora kultury, miłośnika i badacza folkloru oraz kierownika artystycznego zespołów ludowych.
J. Szmyd urodził się 1 stycznia 1907 r. w Krośnie. Był synem mistrza murarskiego Franciszka (1868-1950) i Anieli z Klimków (1879-1965). W 1928 r. ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie w Krośnie. Ukończył też Wyższy Kurs Nauczycielski przy ZNP w Warszawie. Studiował w Konserwatorium Muzycznym we Lwowie na Wydziale Nauczycielskim, po którym otrzymał uprawnienia do nauczania muzyki i śpiewu w szkołach średnich.
W 1928 r. rozpoczął pracę zawodową w szkołach podstawowych w powiecie sanockim. Roczną służbę wojskową ukończył w 1929 r. w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty. W 1944 r. podjął pracę w Liceum Pedagogicznym w Krośnie (uczył muzyki i śpiewu). W 1945 r. założył w Krośnie prywatną szkołę muzyczną pod nazwą „Szkoła Muzyczna im. Karłowicza w Krośnie”. W 1947 r. utworzył Wiejskie Ognisko Muzyczne w Suchodole k. Krosna. W 1951 r. został nauczycielem Szkoły Podstawowej nr 1 w Krośnie, od 1952 r. pracował w Technikum Naftowym w Krośnie. Od 1953 r. kierował Ogniskiem Muzycznym w Krośnie, które w 1960 r. zostało przekształcone w Szkołę Muzyczną I Stopnia, gdzie pełnił funkcję dyrektora do 1963 r.
Z chwilą wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany do wojska w randze podporucznika. Po klęsce wrześniowej przedostał się na Węgry. Jako internowany, aż do listopada 1943 r., przebywał w obozach jenieckich, gdzie prowadził działalność artystyczną (jako organizator i dyrygent orkiestry). W listopadzie 1943 r. zdecydował się na ucieczkę z obozu na Węgrzech. Przybył do Lwowa i podjął walkę w szeregach Armii Krajowej. We Lwowie przebywał do czerwca 1944 r. a następnie powrócił do Krosna.
Z osobą J. Szmyda wiąże się nierozerwalnie życie kulturalne i muzyczne Krosna i regionu. W 1945 r. z jego inicjatywy powstało w Krośnie Polskie Towarzystwo Muzyczne im. S. Moniuszki, chór mieszany, orkiestra symfoniczna i dziecięcy teatrzyk „Świerszczyk”. Jako organizator szkoły muzycznej w Krośnie, własnym sumptem wyremontował lokal w Domu Wójtowskim, zebrał instrumenty, bezpłatnie szkolił muzycznie ubogich uczniów. W Suchodole w 1948 r. założył Zespół Regionalny Pieśni i Tańca, a następnie w 1950 r., przy Fabryce Obuwia Sportowego, Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Jacoki” w Krośnie, który otrzymywał liczne nagrody na krajowych i zagranicznych festiwalach (na terenie Czechosłowacji oraz w Moskwie, Berlinie, Budapeszcie, Warszawie, Szczecinie, Lublinie, Rzeszowie i w innych miastach). J. Szmyd był jego dyrygentem i kierownikiem artystycznym. W czasie pracy w Technikum Naftowym w Krośnie zorganizował szkolny zespół pieśni i tańca, który stał się z czasem jednym z bardziej znanych zespołów w województwie rzeszowskim i na Śląsku. J. Szmyd organizował w Krośnie koncerty muzyczne z udziałem takich artystów jak : H. Czerny-Stefańska, A. Harasiewicz, T. Kochański, A. Hiolski, J. Waldorff, M. Zimińska-Sygietyńska i in. Był jednym z założycieli Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej (został przewodniczącym komisji muzycznej). W latach sześćdziesiątych XX w. rozpoczął starania o budowę szkoły muzycznej w Krośnie. Budowę miano rozpocząć w 1965 r., czego J. Szmyd nie doczekał. Zmarł 26 października 1963 r. Pochowany został na cmentarzu komunalnym w Krośnie.
J. Szmyd był badaczem i obserwatorem kultury i folkloru regionu krośnieńskiego. Gromadził materiały dotyczące muzyki ludowej, tańca i śpiewu. Owocem tej pracy badawczej był opracowany przez niego zbiór „Pieśni i tańce ludowe z okolic Krosna”, wydany w Warszawie w 1961 r.
W 2019 r. ukazała się książka Adama Krzanowskiego „Józef Szmyd (1907-1963), muzyk i folklorysta ziemi krośnieńskiej”. Wydana została (nakładem autora przy wsparciu finansowym Gminy Krosno) przez Krośnieńską Oficynę Wydawniczą. Zawiera nie tylko sylwetkę i dokonania J. Szmyda, ale także opis życia muzycznego i kulturalnego w Krośnie i powiecie krośnieńskim oraz historię i działalność regionalnych zespołów ludowych kierowanych przez J. Szmyda. Materiał opisowy został wzbogacony o wycinki prasowe z lat 1949-1965, afisze i programy imprez oraz cenne archiwalne fotografie.
W spotkaniu w Krośnieńskiej Bibliotece Publicznej uczestniczył syn J. Szmyda - dr Łukasz Szmyd, dyrektor Policealnego Studium Animatorów Kultury w Krośnie. Obecni byli także: Daniel Eibin, dyrektor Zespołu Szkół Muzycznych w Krośnie, Ewa Gorczyca-Kwilosz, wicedyrektor Zespołu Szkół Muzycznych w Krośnie, a także uczniowie J. Szmyda, m.in. Czesława Góral i Wacław Turek. Licznie przybyli też krośnieńscy nauczyciele oraz osoby, które znały i bardzo ceniły J. Szmyda.
Joanna Łach
