9 stycznia 2024 r. w Saloniku Artystycznym Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej członkowie Dyskusyjnego Klubu Seniora kontynuowali cykl spotkań poświęconych znamienitym obywatelom miasta Krosna.
Tym razem ich uwaga skupiła się wokół postaci Stanisława Oświęcima i jego romantycznej, nieszczęśliwej miłości do przyrodniej siostry – Anny Oświęcimówny.
Stanisław Oświęcim, urodzony ok. 1606 r. w Siedliskach koło Pilzna, od 1614 roku związany był z Potokiem, niedaleko Krosna, gdzie przeniosła się rodzina Oświęcimów.
Kształcił się w kolegium jezuickim w Jarosławiu. Następnie rozpoczął służbę dworską. Brał udział w licznych wojnach prowadzonych ze Szwecją, Rosją czy Turcją.
Stanisław Oświęcim był zasłużonym dworzaninem króla Władysława IV Wazy oraz marszałkiem dworu hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego. Podróżując po dworach europejskich z ważnymi misjami dyplomatycznymi, prowadził „Dyaryusz”, który zawierał opisy wypraw wojennych i był cennym źródłem faktów z życia samego autora.
Z rodziną Oświęcimów związana jest romantyczna legenda o niespełnionej miłości przyrodniego rodzeństwa – Stanisława i Anny. Anna Oświęcimówna zmarła z tęsknoty za ukochanym, który wyjechał do Rzymu, by uzyskać zgodę papieża na ślub. Zrozpaczony Stanisław ufundował w kościele Franciszkanów w Krośnie kaplicę grobową, gdzie spoczęły zwłoki Anny. Kaplica stała się później mauzoleum rodziny Oświęcimów.
Krośnieńska legenda była źródłem inspiracji dla literatów, malarzy i muzyków.
Mikołaj Antoniewicz w 1856 r. napisał poemat dramatyczny w pięciu aktach zatytułowany „Anna Oświęcimówna”. W poezji do legendy nawiązywali m.in. Anna Libera, Mieczysław Jastrun czy Miron Białoszewski.
Podczas pobytu w Krośnie, sam mistrz Jan Matejko zaciekawiony krośnieńską legendą wykonał rysunek krypty. Jednak w sztuce legendę najbardziej rozsławił uczeń Matejki, krośnieński malarz Stanisław Bergman, malując obraz zatytułowany „Stanisław Oświęcim przy zwłokach Anny Oświęcimówny”.
Muzyczną oprawę legendy krośnieńskiej dodał kompozytor Mieczysław Karłowicz, który zainspirowany obrazem Bergmana skomponował poemat symfoniczny „Stanisław i Anna Oświęcimowie”.
